Bổ sung dinh dưỡng hiệu quả cho heo con sau cai sữa

Hội chứng sức khỏe da lông yếu ở heo con sau cai sữa là vấn đề phổ biến trong ngành chăn nuôi, ảnh hưởng đến sức khỏe và giá trị kinh tế mặc dù vật nuôi vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng bình thường. Bài viết này tổng hợp các giải pháp dinh dưỡng hiệu quả để cải thiện sức khỏe da lông, tập trung vào các vitamin, khoáng chất, axit béo thiết yếu và phụ gia thức ăn, đồng thời đưa ra các hướng dẫn thực tiễn cho người chăn nuôi.

Giới thiệu

Giai đoạn cai sữa là thời kỳ đặc biệt căng thẳng đối với heo con, khi chúng phải đối mặt với nhiều thay đổi đột ngột như tách khỏi mẹ, môi trường sống mới và chuyển từ chế độ ăn sữa sang thức ăn rắn dẫn đến giảm lượng thức ăn tiêu thụ, rối loạn tiêu hóa và suy giảm sức khỏe tổng thể (Earlyfeed, 2024). Quá trình căng thẳng này thường gây ra những thay đổi về hình thái và chức năng của ruột non, làm gián đoạn khả năng tiêu hóa và hấp thu, phá vỡ chức năng hàng rào ruột, cuối cùng dẫn đến giảm lượng thức ăn tiêu thụ, tăng tỷ lệ tiêu chảy và chậm tăng trưởng (PMC, 2022).

Trong khi các vấn đề tiêu hóa thường được chú ý nhiều nhất, một số heo con cũng phát triển các vấn đề về da và lông như da khô, lông thô ráp, mất màu, hoặc các tổn thương da. Những triệu chứng này có thể liên quan đến thiếu hụt dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin và khoáng chất thiết yếu (Merck Veterinary Manual, 2024). Bài viết này tập trung vào các chiến lược dinh dưỡng nhằm ngăn ngừa và khắc phục các vấn đề này, dựa trên các nghiên cứu khoa học mới nhất.

Cơ chế sinh lý bệnh của hội chứng sức khỏe da lông yếu ở heo con sau cai sữa

Mối liên hệ giữa sức khỏe đường ruột và da lông

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh mối liên hệ mật thiết giữa sức khỏe đường ruột và tình trạng da lông. Căng thẳng khi cai sữa gây ra những tổn thương đến cấu trúc và chức năng ruột, dẫn đến giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng (PMC, 2022). Quá trình này có thể làm giảm hấp thu các vitamin và khoáng chất thiết yếu cho sức khỏe da và lông (PMC, 2021).

Vai trò của stress oxy hóa

Căng thẳng do cai sữa làm tăng sản sinh các gốc tự do, gây ra stress oxy hóa. Quá trình này không chỉ ảnh hưởng đến đường tiêu hóa mà còn tác động tiêu cực đến sức khỏe da và lông (PMC, 2023). Sự mất cân bằng giữa chất chống oxy hóa và gốc tự do có thể dẫn đến tổn thương tế bào ở nhiều mô, bao gồm cả da.

Các biện pháp dinh dưỡng chính

1. Vitamin và vai trò của chúng trong sức khỏe da lông

Vitamin E

Vitamin E đóng vai trò quan trọng như một chất chống oxy hóa mạnh trong dinh dưỡng heo, ảnh hưởng đến quá trình tăng trưởng, chức năng miễn dịch và khả năng chống chịu stress (PMC, 2023). Bổ sung vitamin E trong khẩu phần có thể:

• Cải thiện sức khỏe da bằng cách bảo vệ màng tế bào khỏi tổn thương oxy hóa
• Tăng cường hệ thống miễn dịch, giảm viêm nhiễm
• Hỗ trợ quá trình tái tạo và phục hồi da

Liều khuyến cáo: 40-60 IU/kg thức ăn đối với heo con sau cai sữa, có thể tăng lên 100-200 IU/kg trong điều kiện stress cao.

Biotin (Vitamin B7)

Biotin đóng vai trò thiết yếu trong chuyển hóa carbohydrate, protein và lipid. Thiếu hụt biotin có thể gây ra các triệu chứng như rụng lông, da khô có vảy, và các vấn đề về da (Mount Sinai, 2024). Đối với heo con sau cai sữa, biotin có thể:

• Cải thiện chất lượng da và lông
• Tăng cường sức khỏe móng
• Hỗ trợ quá trình chuyển hóa chất béo cần thiết cho da khỏe mạnh

Liều khuyến cáo: 200-400 μg/kg thức ăn cho heo con sau cai sữa.

Các vitamin B khác

Nhóm vitamin B bao gồm riboflavin (B2), niacin (B3), axit pantothenic (B5), pyridoxine (B6) và vitamin B12 hỗ trợ các enzyme trong chuyển hóa carbohydrate, protein, chất béo và năng lượng, tất cả đều cần thiết để tăng cường sức khỏe heo con (UNAHCO, 2023).

Đặc biệt, bổ sung vitamin B6 có thể giảm tỷ lệ tiêu chảy, tăng chiều cao và rộng của nhung mao ruột, và thay đổi biểu hiện của một số yếu tố vận chuyển axit amin, cho thấy vitamin B6 có thể ảnh hưởng đến hình thái ruột và chuyển hóa protein ở heo con cai sữa (PMC, 2023).

2. Khoáng chất thiết yếu cho sức khỏe da lông

Kẽm (Zn)

Kẽm là một khoáng chất vi lượng quan trọng với nhiều chức năng sinh học. Khẩu phần thức ăn từ ngũ cốc-đậu tương phải bổ sung kẽm để ngăn ngừa bệnh parakeratosis (viêm da vẩy nến) (Merck Veterinary Manual, 2024).

Kẽm có vai trò xúc tác, cấu trúc và điều hòa quan trọng trong tế bào, giúp giải quyết nhanh chóng các vấn đề về da và lông (ScienceDirect, 2024). Bổ sung kẽm có thể:

• Ngăn ngừa và điều trị bệnh parakeratosis
• Cải thiện chất lượng da và lông
• Tăng cường chức năng miễn dịch

Mặc dù trước đây, liều dược lý của kẽm oxide (ZnO) thường được sử dụng để ngăn ngừa tiêu chảy sau cai sữa do tác dụng kháng khuẩn, nhưng đã bị cấm bởi EU từ năm 2022 do nguy cơ thúc đẩy kháng kháng sinh (ScienceDirect, 2021), vẫn có thể sử dụng liều dinh dưỡng thông thường.

Liều khuyến cáo: 100-150 mg/kg thức ăn cho heo con sau cai sữa.

Selen (Se)

Selen đóng vai trò quan trọng trong dinh dưỡng heo con và có thể giúp giảm thiểu các thách thức liên quan đến cai sữa (PMC, 2024). Những thiếu hụt selen và/hoặc vitamin E có thể gây ra cái chết đột ngột ở heo con đang phát triển nhanh (Merck Veterinary Manual, 2024).

Selen hoạt động như một phần của các enzyme chống oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương oxy hóa. Đối với sức khỏe da lông, selen:

• Bảo vệ màng tế bào
• Tăng cường hiệu quả của vitamin E
• Hỗ trợ chức năng miễn dịch

Liều khuyến cáo: 0,2-0,3 mg/kg thức ăn.

Đồng (Cu)

Đồng cùng với sắt đóng vai trò trong nhiều hệ thống enzyme trong cơ thể heo con và giúp sản xuất hemoglobin để giảm nguy cơ thiếu máu (UNAHCO, 2023). Đồng cũng đóng vai trò quan trọng trong:

• Tổng hợp elastin và collagen, các protein cấu trúc cần thiết cho da khỏe mạnh
• Quá trình melanin hóa, ảnh hưởng đến màu da và lông
• Chức năng miễn dịch và chống viêm

Liều khuyến cáo: 5-10 mg/kg thức ăn.

3. Axit béo thiết yếu

Thiếu hụt axit linoleic gây ra rụng lông, viêm da có vảy, hoại tử da ở cổ và vai, và ngoại hình không khỏe mạnh ở heo đang phát triển (Merck Veterinary Manual, 2024). Axit béo thiết yếu, đặc biệt là omega-3 và omega-6, rất quan trọng cho:

• Duy trì hàng rào bảo vệ da
• Giảm viêm
• Tăng cường hydrat hóa cho da

Các chiến lược dinh dưỡng hiệu quả nhất sử dụng các nguyên liệu thô có tính dễ tiêu hóa cao và ngon miệng, đồng thời giảm khả năng đệm và hàm lượng protein thô của thức ăn, cũng như tỷ lệ axit béo omega-3 đến omega-6 (Earlyfeed, 2024).

Khuyến cáo: Duy trì cân bằng tỷ lệ omega-6:omega-3 khoảng 5:1 đến 10:1 trong khẩu phần. Bổ sung dầu cá, dầu hạt lanh hoặc các nguồn omega-3 khác có thể cải thiện tỷ lệ này.

4. Phụ gia thức ăn và giải pháp thay thế

Axit hữu cơ

Axit hữu cơ có thể điều chỉnh hệ vi sinh đường ruột bằng cách ức chế vi khuẩn nhạy cảm với pH mà không ảnh hưởng đến vi khuẩn axit lactic có lợi (PMC, 2021). Nghiên cứu cho thấy hỗn hợp axit formic và propionic 1% có thể giảm đáp ứng viêm ở heo con cai sữa bị nhiễm E. coli gây bệnh (PMC, 2021).

Phụ gia thức ăn từ thực vật (PFA)

Các chức năng sinh học chính của phụ gia thức ăn từ thực vật (PFA) bao gồm cải thiện tính ngon miệng của thức ăn, kích thích tiết enzyme tiêu hóa, điều chỉnh hệ vi sinh vật, hoạt động kháng khuẩn, chống viêm và chống oxy hóa (PMC, 2021).

Một hỗn hợp các hợp chất từ thực vật (anethol, cinnamaldehyde và eugenol) được sử dụng làm phụ gia thức ăn cho lợn nái trong giai đoạn cuối thai kỳ và cho con bú đã làm tăng lượng thức ăn tiêu thụ sau cai sữa và tốc độ tăng trưởng của heo con (PMC, 2021).

Probiotic và Prebiotic

Việc sử dụng probiotic có tác dụng phòng ngừa các vấn đề sau cai sữa (Porcine Health Management, 2023), có thể:

• Cải thiện cân bằng hệ vi sinh đường ruột
• Tăng cường chức năng hàng rào ruột
• Giảm viêm hệ thống, có lợi cho sức khỏe da

Chiến lược thực hành dinh dưỡng

1. Điều chỉnh công thức thức ăn theo giai đoạn

Đối với heo con từ 9-15kg, khẩu phần nên chứa tối đa 15% bột đậu nành và 3-4% bột cá hoặc nguồn protein dễ tiêu hóa khác, tránh hạt cải dầu và hướng dương (Pig Progress, 2023). Số lượng pha cho heo con nhiều hơn trong bảy tuần đầu đời và nuôi trên sàn hoàn toàn có rãnh có liên quan tiêu cực đến sự xuất hiện của tiêu chảy sau cai sữa (Porcine Health Management, 2023).

2. Giảm hàm lượng protein thô trong khẩu phần

Từ góc độ thức ăn, các yếu tố góp phần gây mất cân bằng trong hấp thu và tiết dịch ở ruột của heo con cai sữa bao gồm hàm lượng protein thô (CP) cao và kích thích bởi một số protein kháng nguyên (ScienceDirect, 2024). Khẩu phần ăn sau cai sữa với thành phần phức hợp thúc đẩy tốc độ tăng trưởng cao hơn và chuyển đổi thức ăn tốt hơn. Khẩu phần ăn có hàm lượng protein thấp với nguồn dễ tiêu hóa cao và yếu tố chống dinh dưỡng thấp được khuyến nghị để ngăn ngừa tiêu chảy do lên men protein không tiêu hóa (Earlyfeed, 2024).

3. Chiến lược chuyển tiếp thức ăn

Đảm bảo heo con tiêu thụ thức ăn trong vòng 4 giờ sau cai sữa là rất quan trọng để ngăn ngừa teo nhung mao ruột, giảm các vấn đề tiêu hóa và cải thiện hiệu suất sản xuất. Bắt đầu cho heo con ăn thức ăn rắn sớm là bước quan trọng trong việc thúc đẩy sự trưởng thành của đường tiêu hóa của heo con (Earlyfeed, 2024).

Cung cấp thức ăn cho heo từ tuần đầu tiên tăng cường việc tiêu thụ thức ăn, dẫn đến thích nghi tốt hơn và giảm căng thẳng khi cai sữa. Trong đàn heo được cung cấp thức ăn từ tuần đầu tiên, có 10% heo con tiêu thụ thức ăn rắn nhiều hơn so với đàn heo được cung cấp thức ăn từ tuần thứ 2 hoặc thứ 3 (Earlyfeed, 2024).

4. Bổ sung vitamin và khoáng chất cho lợn nái

Bổ sung vitamin E trong khẩu phần ăn của lợn nái tăng cường sự phát triển của heo con và hoạt động chống oxy hóa (PMC, 2023). Hiệu suất sinh sản ở lợn nái được cải thiện với việc bổ sung biotin. Trong một số trường hợp, bổ sung biotin làm giảm tổn thương lòng bàn chân ở lợn trưởng thành (Merck Veterinary Manual, 2024).

Khía cạnh kinh tế và hiệu quả chi phí

Các chiến lược dinh dưỡng hiệu quả giúp heo con thích nghi tốt hơn với cai sữa, đảm bảo cải thiện sức khỏe tổng thể, tăng trưởng tốt hơn và hiệu suất tổng thể (Earlyfeed, 2024). Thông qua lượng thức ăn tiêu thụ được hỗ trợ và khả năng tiêu hóa dinh dưỡng, heo con được hỗ trợ ngay cả trong giai đoạn cai sữa đầy thách thức. Điều này có thể mang lại khoản tiết kiệm đáng kể cho người chăn nuôi (Delacon, 2023).

Phân tích chi phí-lợi ích cho thấy mặc dù một số phụ gia thức ăn có chi phí ban đầu cao hơn, nhưng lợi ích dài hạn từ tỷ lệ tăng trưởng cải thiện, giảm chi phí thuốc, và giảm tỷ lệ tử vong có thể dẫn đến tỷ suất lợi nhuận đáng kể trên đầu tư.

Tuân thủ quy định và an toàn

Việc sử dụng ZnO đã bị cấm gần đây bởi EU từ năm 2022 do nguy cơ thúc đẩy kháng kháng sinh (ScienceDirect, 2021). Với lệnh cấm sử dụng oxit kẽm (ZnO) ở liều cao trong khẩu phần ăn của heo con ở châu Âu, các giải pháp dinh dưỡng thay thế đang được thử nghiệm để hỗ trợ hệ thống phòng thủ miễn dịch của heo con trong quá trình cai sữa (PMC, 2022).

Khi lựa chọn các phụ gia thức ăn, điều quan trọng là tuân thủ các quy định hiện hành và xem xét khía cạnh an toàn cả cho động vật và người tiêu dùng.

Kết luận

Hội chứng sức khỏe da lông yếu ở heo con sau cai sữa có thể được quản lý hiệu quả thông qua các chiến lược dinh dưỡng toàn diện. Bằng cách kết hợp bổ sung vitamin và khoáng chất phù hợp, cân bằng axit béo thiết yếu, và các phụ gia thức ăn được lựa chọn cẩn thận, người chăn nuôi có thể cải thiện đáng kể sức khỏe da lông đồng thời duy trì tốc độ tăng trưởng tối ưu.

Các chiến lược này không chỉ cải thiện phúc lợi động vật mà còn mang lại lợi ích kinh tế thông qua tăng trưởng cải thiện, giảm chi phí thuốc, và nâng cao giá trị thương mại của heo. Cần tiếp tục nghiên cứu để phát triển các chiến lược thay thế tiêu chuẩn mới và tối ưu hóa các thực hành hiện có.

Nguồn: 

nhachannuoi.vn