Có những nhóm thức ăn chăn nuôi chủ yếu nào?
Bài viết này sẽ cùng bà con “đi” qua từng nhóm thức ăn chăn nuôi chính, phân tích vai trò mỗi nhóm, cách chọn lựa và lưu ý khi sử dụng.
Nhóm 1: Thức ăn tinh
Thức ăn tinh là nhóm thức ăn chứa thành phần chủ yếu là năng lượng và đạm dễ tiêu, thường có dạng hạt nghiền, ngô xay, bột đậu tương, bột cá, hoặc hỗn hợp sẵn. Khi hỏi “có những nhóm thức ăn chăn nuôi chủ yếu nào”, đây chính là nhóm đầu tiên mà nhiều người nghĩ tới – bởi nó đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng nhanh của vật nuôi. Ví dụ với heo thịt, giai đoạn 30‑60kg cần khẩu phần có năng lượng cao và đạm tốt để tăng trọng mạnh; việc cung cấp thức ăn tinh phù hợp giúp đạt mục tiêu nhanh hơn.
Thức ăn tinh nếu sử dụng đúng sẽ giúp vật nuôi ăn ngon, tiêu hóa tốt, tăng trọng nhanh. Nhưng nếu sử dụng chưa chuẩn – như thức ăn tinh quá dư đạm, hoặc thiếu cân đối khoáng – lại có thể gây dư thừa, tăng chi phí hoặc gây rối loạn tiêu hóa. Vì vậy ở nhóm này, người chăn nuôi cần chọn nguồn nguyên liệu đảm bảo: ngô khô, đậu tương không mốc, bột cá đạt yêu cầu… đồng thời theo dõi biểu hiện vật nuôi để điều chỉnh.
Nhóm 2: Thức ăn thô, xanh
Khi đề cập tới nhóm thức ăn chăn nuôi, rất nhiều người dễ bỏ qua thức ăn thô, xanh – nhưng thực chất đây là thành phần không thể thiếu, đặc biệt với đàn bò, dê, hay gia cầm ăn kết hợp. “Thức ăn thô, xanh” ở đây có thể là cỏ, rau xanh, thân lá cây, phụ phẩm nông nghiệp như rơm rạ ủ chua, bã mía, cây chuối nghiền… Nhóm này cung cấp chất xơ, giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt, tạo sự no, ổn định cơ thể vật nuôi.
Với bò sữa hoặc bò thịt chăn thả, việc cho ăn đủ nhóm thức ăn thô, xanh giúp giảm chi phí thức ăn công nghiệp, đồng thời hỗ trợ tiêu hóa và tránh bị bệnh đường ruột. Với gia cầm, tuy chiếm phần nhỏ hơn nhưng vẫn có vai trò: rau xanh, lá cây phơi khô, thân cỏ nghiền có thể trộn vào khẩu phần để bổ sung vitamin tự nhiên và chất xơ.
Nói cách khác: khi bà con hỏi “có những nhóm thức ăn chăn nuôi chủ yếu nào”, thì nhóm thức ăn thô, xanh là nhóm bổ trợ rất quan trọng để giúp cân bằng khẩu phần – không chỉ thức ăn giàu đạm, nhiều năng lượng mà còn phải có cái để “nhai”, để tiêu hóa.
Nhóm 3: Thức ăn bổ sung và phụ gia
Tiếp theo, để trả lời đầy đủ câu hỏi “có những nhóm thức ăn chăn nuôi chủ yếu nào”, không thể thiếu nhóm thức ăn bổ sung và phụ gia. Đây là nhóm có thể nhỏ về lượng nhưng rất quan trọng về chức năng. Thức ăn bổ sung bao gồm khoáng chất (canxi, phốt pho, magiê…), vitamin (A, D, E…), lớp vi lượng và những chất chuyên biệt như enzym tiêu hóa, probiotics, men vi sinh… Phụ gia cũng gồm các chất giúp tăng hương vị, bảo quản, chất ổn định hoặc thay thế kháng sinh đã bị hạn chế.
Người chăn nuôi nếu chỉ dùng thức ăn tinh và thô mà bỏ qua nhóm này thì rất dễ bị thiếu vi chất, dẫn tới vỏ trứng mỏng (với gà đẻ), xương heo yếu, tăng bệnh… Ví dụ với heo nái, nếu lượng canxi – phốt pho không đủ từ nhóm bổ sung thì khả năng đẻ kém, sản lượng thấp. Vì vậy, bà con nên xây dựng khẩu phần sao cho nhóm bổ sung – phụ gia được chú trọng.
Nhóm 4: Thức ăn hỗn hợp
Cuối cùng trong danh sách các nhóm thức ăn chăn nuôi chủ yếu là nhóm thức ăn hỗn hợp (premix hoặc thức ăn hoàn chỉnh). Đây là dạng thức ăn đã phối trộn sẵn theo công thức chuyên nghiệp, có thể dùng ngay hoặc gần như dùng thẳng cho vật nuôi. Nhóm này rất phổ biến trong các trang trại vừa và lớn bởi tính tiện lợi: công ty sản xuất đã đảm bảo tỷ lệ dinh dưỡng – năng lượng – khoáng – vitamin cân bằng. Khi bà con sử dụng thức ăn hỗn hợp đúng loại với giống và giai đoạn nuôi thì sẽ tiết kiệm thời gian, giảm sai sót trong phối trộn tại trang trại.
Tuy nhiên, khi sử dụng nhóm thức ăn hỗn hợp, người chăn nuôi cần lưu ý chọn thương hiệu uy tín, kiểm tra nhãn mác, ngày sản xuất, thành phần dinh dưỡng và bảo quản đúng cách. Có trường hợp thức ăn hỗn hợp bị ẩm mốc hoặc chứa chất phụ gia không rõ nguồn gốc sẽ ảnh hưởng tới vật nuôi. Vì vậy, dù tiện lợi, nhóm thức ăn hỗn hợp vẫn đòi hỏi người chăn nuôi theo dõi sát thực trạng vật nuôi để điều chỉnh khi thấy bất thường.
Nhìn lại và gợi ý sử dụng nhóm thức ăn cho người chăn nuôi
Qua 4 nhóm thức ăn chăn nuôi chủ yếu: thức ăn tinh, thức ăn thô/xanh, thức ăn bổ sung/phụ gia và thức ăn hỗn hợp – bà con có thể hình dung rõ hơn bức tranh toàn cảnh về thức ăn trong chăn nuôi. Khi lên kế hoạch cho khẩu phần vật nuôi, hãy nhớ rằng không nên “chỉ đầu tư” vào thức ăn tinh mà bỏ qua nhóm thô hoặc nhóm bổ sung. Đó là lý do nhiều bà con dù đầu tư vào thức ăn đắt vẫn không đạt hiệu quả như mong muốn – vì nhóm thức ăn thô thiếu, hoặc vi chất bị bỏ sót.
Một cách gợi ý như sau: nếu bạn nuôi heo thịt với quy mô nhỏ, bạn có thể dùng khẩu phần gồm 70% thức ăn tinh + 20% thức ăn thô/xanh + 10% nhóm bổ sung/phụ gia. Với gà đẻ: 60% thức ăn tinh + 30% rau xanh/phụ phẩm + 10% nhóm bổ sung. Với bò chăn thả: chủ yếu thức ăn thô/xanh, nhưng vẫn cần bổ sung thức ăn tinh và nhóm vi chất để tăng hiệu quả.
Khi điều kiện cho phép, bạn có thể xem xét chuyển sang thức ăn hỗn hợp cho thuận tiện. Nhưng hãy đảm bảo vật nuôi đang trong giai đoạn phù hợp và thương hiệu thức ăn hỗn hợp có uy tín rõ ràng.
Lưu ý quan trọng khi sử dụng các nhóm thức ăn
Luôn kiểm tra chất lượng nguyên liệu hoặc thức ăn mua sẵn: ẩm mốc, có mùi lạ, bị biến chất đều ảnh hưởng tới sức khỏe vật nuôi.
Với thức ăn thô/xanh: cần bảo quản tốt, tránh để ngoài nắng mưa, giữ độ ẩm phù hợp, vì nếu xanh thối hoặc ẩm mốc dễ gây tiêu chảy.
Với nhóm thức ăn bổ sung/phụ gia: không lạm dụng, dùng đúng hướng dẫn; việc quá liều nó có thể gây phản ứng ngược.
Khi sử dụng thức ăn hỗn hợp: cần thay đổi khi vật nuôi chuyển sang giai đoạn mới (ví dụ từ tăng trọng sang nuôi đẻ), tránh để cùng một công thức cả đờinuôi.
Theo dõi sát biểu hiện vật nuôi: tăng trọng, tỉ lệ ăn vào, tiêu hóa, tình trạng phân, vỏ trứng… là những chỉ số giúp đánh giá xem nhóm thức ăn đã phù hợp chưa.
Kết luận
Việc trả lời câu hỏi “có những nhóm thức ăn chăn nuôi chủ yếu nào” không chỉ giúp bà con chăn nuôi hiểu rõ hơn về thức ăn mà mình đang dùng mà còn là bước đầu để xây dựng khẩu phần hiệu quả, tiết kiệm và tăng trưởng tốt cho vật nuôi. Nhóm thức ăn tinh, thô/xanh, bổ sung/phụ gia và thức ăn hỗn hợp – mỗi nhóm một vai trò riêng, có quan hệ bổ trợ lẫn nhau. Khi bà con nắm vững và linh hoạt sử dụng đúng cách, việc chăn nuôi sẽ có nhiều cơ hội thành công hơn – chi phí được kiểm soát, vật nuôi khỏe mạnh hơn và kết quả kinh tế cũng tốt hơn.