Kinh nghiệm chọn và sử dụng thức ăn chăn nuôi cá hiệu quả cho người nuôi thủy sản

Vai trò quan trọng của thức ăn trong nuôi thủy sản

Thức ăn không chỉ giúp cá lớn nhanh mà còn quyết định chất lượng thịt, tỷ lệ sống và mức độ rủi ro về bệnh tật. Khi cá được cung cấp dinh dưỡng đầy đủ và ổn định, tốc độ lớn luôn đều hơn, thời gian nuôi được rút ngắn và môi trường nước cũng ít bị ô nhiễm. Ngược lại, nếu dùng thức ăn kém chất lượng hoặc cho ăn không đúng cách, cá thường chậm lớn, dễ bị bệnh đường ruột, hoặc xuất hiện tình trạng “ăn nhiều nhưng không tăng trọng”.

Các loại thức ăn chăn nuôi cá thường được sử dụng

Trong thực tế, bà con nuôi thủy sản thường sử dụng ba nhóm thức ăn.

Thức ăn tự nhiên gồm tảo, phù du, giáp xác nhỏ xuất hiện trong ao hoặc môi trường nước. Loại này có ưu điểm là tiết kiệm và mang tính tự nhiên nhưng khó kiểm soát số lượng, không thể đáp ứng cho mô hình nuôi thương phẩm mật độ cao.

Thức ăn tự chế là nguồn thức ăn bà con tự phối trộn từ cám gạo, ngô, cá tạp xay hoặc phụ phẩm nông nghiệp. Ưu điểm của nhóm này là chi phí thấp và dễ tận dụng nguyên liệu tại địa phương. Tuy nhiên, độ dinh dưỡng không ổn định và dễ gây bẩn nước nếu chế biến không kỹ. Điều này khiến người nuôi phải theo dõi chặt chẽ để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe cá.

Thức ăn công nghiệp là loại được sản xuất theo tiêu chuẩn với hàm lượng dinh dưỡng rõ ràng, thường ở dạng viên nổi hoặc viên chìm. Đây là lựa chọn phù hợp cho nuôi thâm canh, giúp cá phát triển đồng đều và giảm ô nhiễm môi trường. Tuy chi phí cao hơn so với thức ăn tự chế nhưng hiệu quả tăng trọng và tỷ lệ sống luôn tốt hơn.

Lựa chọn thức ăn theo mô hình và loài cá

Nên lựa chọn thức ăn chăn nuôi cá nào cho phù hợp?

Mỗi giống cá và mô hình nuôi lại phù hợp với một loại thức ăn khác nhau.

Trong nuôi ao đất truyền thống, những loài như cá rô phi, cá chép, cá trắm thường dùng viên nổi có hàm lượng đạm từ 20 đến 28%. Các loài ăn đáy như cá trê, cá tra cần viên chìm hoặc nửa nổi nửa chìm, hàm lượng đạm từ 28 đến 35%.

Ở mô hình nuôi lồng bè, nơi dòng nước chảy liên tục, người nuôi nên ưu tiên viên nổi đạm cao để tránh thất thoát thức ăn và giúp cá bắt mồi dễ hơn. Với các loài giá trị cao như cá mú, cá chim trắng, cá lăng, lựa chọn loại thức ăn phù hợp còn quyết định màu sắc, độ săn chắc và vị thịt khi thu hoạch.

Cá giống và cá hương cần thức ăn dạng mịn, có hàm lượng đạm cao để phát triển nhanh và tăng tỷ lệ sống. Nhiều hộ nuôi kết hợp thêm trứng nước, bo bo hoặc trùn chỉ để hỗ trợ giai đoạn đầu.

Cách cho cá ăn đúng kỹ thuật

Cho ăn đúng cách là cách tiết kiệm đơn giản nhưng hiệu quả nhất.

Người nuôi nên cho ăn với lượng phù hợp theo trọng lượng đàn cá. Giai đoạn cá nhỏ cần lượng thức ăn cao hơn tính theo tỷ lệ phần trăm trọng lượng cơ thể. Khi cá lớn dần, nhu cầu dinh dưỡng giảm nên lượng thức ăn cần được điều chỉnh.

Thời điểm cho ăn cũng rất quan trọng. Cá tiêu hóa tốt nhất vào buổi sáng và buổi chiều mát. Khi trời mưa, nước lạnh hoặc ao ít oxy, cá thường ăn kém nên bà con cần giảm lượng thức ăn để tránh dư thừa gây ô nhiễm.

Quan sát sức ăn là một yếu tố then chốt. Nếu cá ăn nhanh và tranh mồi mạnh, việc tăng thêm một chút khẩu phần là hợp lý. Khi cá ăn chậm hoặc có dấu hiệu bỏ ăn, cần kiểm tra lại môi trường nước, đáy ao và sức khỏe cá để xử lý kịp thời.

Biện pháp tiết kiệm chi phí thức ăn

Học cách tiết kiệm thức ăn cho cá giúp giảm chi phí hiệu quả

Nhiều hộ nuôi đã áp dụng thành công các biện pháp giảm 15–30% chi phí bao gồm:

• Một trong những kinh nghiệm phổ biến là tập cho cá ăn tại điểm cố định để dễ theo dõi lượng ăn và hạn chế thất thoát. Việc chọn đúng kích cỡ viên thức ăn cũng giúp cá hấp thu tốt hơn, không làm rơi vãi.
• Kết hợp thức ăn tự nhiên từ màu nước cũng là cách giảm bớt lượng viên công nghiệp. Khi ao có màu xanh nhạt, tảo phát triển vừa phải sẽ cung cấp thêm dinh dưỡng cho cá. Tuy nhiên, người nuôi cần tránh để ao quá xanh vì dễ gây thiếu oxy vào ban đêm.
• Giữ môi trường nước ổn định luôn là yếu tố quan trọng. Nước sạch giúp cá ăn khỏe và lớn nhanh, từ đó rút ngắn thời gian nuôi. Đây cũng là cách gián tiếp tiết kiệm thức ăn mà nhiều người nuôi quy mô lớn đang áp dụng.

Bảo quản thức ăn tránh ẩm mốc

Thức ăn chăn nuôi cá nếu bị ẩm sẽ mất chất, dễ sinh nấm mốc và ảnh hưởng đến đường ruột của cá. Người nuôi cần bảo quản ở nơi khô thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp và không để bao thức ăn chạm nền đất. Bao đã mở nên dùng hết trong thời gian ngắn để giữ chất lượng.

Sai lầm thường gặp cần tránh

Một số sai lầm phổ biến là:

• Cho ăn theo cảm tính.
• không điều chỉnh khẩu phần theo thời tiết.
• Sử dụng thức ăn tự chế nhưng không cân đối hàm lượng dinh dưỡng.
• Cho cá ăn khi nước đang ô nhiễm hoặc trong cơn mưa cũng dễ khiến cá giảm ăn và mắc bệnh.

Những lỗi nhỏ này có thể làm chi phí tăng cao và ảnh hưởng lớn đến cả vụ nuôi.

Kết luận

Thức ăn chăn nuôi cá là yếu tố quan trọng hàng đầu quyết định hiệu quả của nghề nuôi thủy hải sản. Việc chọn đúng loại thức ăn, cho ăn đúng kỹ thuật và quản lý môi trường tốt sẽ giúp cá tăng trưởng nhanh, ít bệnh và mang lại lợi nhuận cao hơn. Bà con có thể linh hoạt giữa các loại thức ăn tùy điều kiện nuôi, nhưng luôn cần đảm bảo dinh dưỡng hợp lý và theo dõi sát sao sức ăn của cá.